Zehir Kullanımı ve Tarımsal Etkileri

Zehir Kullanımı ve Tarımsal Etkileri

Giriş

Tarımsal üretimde verimlilik artışı ve zararlı organizmaların kontrol altına alınması açısından pestisitler, modern tarımın vazgeçilmez bir bileşenidir. Bununla birlikte, pestisit kullanımının sadece tarımsal faydalarını değil, insan sağlığı ve çevre üzerindeki olası etkilerini de dikkate almak büyük önem arz etmektedir. Bu kapsamda, entegre zararlı yönetimi (Integrated Pest Management, IPM) gibi yaklaşımlar, pestisit kullanımını optimize ederek hem ürün kalitesi ve miktarını artırmakta hem de çevresel etkileri en aza indirmeyi hedeflemektedir.

Pestisit Kullanımı: Avantajlar ve Dezavantajlar

Pestisitlerin kullanımı, tarımsal zararlılarla etkili mücadele sağlayarak ürün kayıplarını minimize etmektedir. Bunun yanı sıra, verimlilik artışı ve ekonomik kazancı desteklemektedir. Ancak, pestisitlerin bilinçsiz ve yoğun kullanımının toprak, su ve hava kirliliğine yol açarak çevresel zararları artırdığı bilinmektedir. Bunun ötesinde, insan sağlığına olan olumsuz etkileri, akut zehirlenme vakalarından kronik hastalıklara kadar uzanmaktadır. Özellikle çocuklar, hamile kadınlar ve tarım sektöründe çalışan bireyler, pestisitlerin toksik etkilerine daha açık hale gelmektedir.

Pestisitlerin ekonomik faydaları kısa vadede belirgin olmakla birlikte, uzun vadede ekosistem dengesi ve biyolojik çeşitliliğin korunması açısından ciddi tehditler oluşturduğu bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır. Bu durum, pestisitlerin kullanımında denetim ve planlama gerekliliğini ortaya koymaktadır. Pestisitlerin etkilerini daha iyi anlamak için, zararlı organizmalara olan etkilerinin yanı sıra doğal düzen üzerindeki uzun vadeli etkilerini de ele almak gerekir.

Pestisitlerin Çevresel Etkileri

Pestisitler, uygulandıkları alanlarla sınırlı kalmayarak atmosfer, su kaynakları ve toprak yoluyla yayılmaktadır. Bu yayılım, sadece hedef organizmaları değil, aynı zamanda faydalı böcekler, tozlaştırıcılar ve diğer biyoçeşitliliği etkileyerek tarımsal ekosistem dengelerini bozmaktadır. Örneğin, arı popülasyonları üzerindeki olumsuz etkiler, tozlaştırma süreci ve buna bağlı ürün verimliliği açısından ciddi kayıplara yol açabilir.

Pestisitlerin toprakta birikmesi, uzun vadede tarım alanlarının verimliliğini azaltabilirken, su kaynaklarına karışması sucul ekosistemler üzerinde toksik etkiler yaratmaktadır. Bu etkiler, gıda zincirine kadar uzanarak hem hayvan hem de insan sağlığını tehdit etmektedir. Su kaynaklarındaki pestisit kalıntıları, suyun kalitesini düşürmekte ve içme suyu ihtiyacını tehdit etmektedir. Bunun yanı sıra, pestisit kalıntıları bitkisel ve hayvansal gıdalarda birikerek insan sağlığı için büyük bir risk oluşturmaktadır.

Türkiye’de Pestisit Kullanımı

Türkiye’de pestisit kullanımı, tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu Akdeniz ve Ege bölgelerinde daha belirgin olmakla birlikte, ulusal düzeyde yıllık 33.000 ton civarındadır. Bu miktarın büyük bir kısmı insektisitler ve herbisitlerden oluşmaktadır. Avrupa Birliği mevzuatlarına uyum süreci dahilinde pestisit kullanımına ilişkin çeşitli düzenlemeler yapılmış olmasına rağmen, pestisit analizlerinin şeffaf bir şekilde kamuoyuna sunulmaması, denetim mekanizmalarının etkinliğine dair soru işaretleri yaratmaktadır.

Mart 2022 itibariyle Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından pestisit analizlerinin taklit-tağşiş listelerine dahil edilmemesi, halk sağlığı ve gıda güvenliği açısından eleştirilere neden olmaktadır. Özellikle, kayısı gibi stratejik ürünlerin ihracatının artırılması amacıyla pestisit kalıntılarının etkin bir şekilde izlenmesi ve kontrol edilmesi kritik bir gerekliliktir. Kayıt dışı ilaçlama uygulamalarının önüne geçmek için daha sıkı denetimler ve çiftçilerin bilinçlendirilmesine yönelik programlar uygulanmalıdır.

Yanlış veya Aşırı Kullanımın Etkileri

Pestisitlerin bilinçsiz ve yanlış kullanımı, ürün kalıntı oranlarını artırmakta ve bu durum hem tüketici sağlığını hem de uluslararası ihracat potansiyelini olumsuz etkilemektedir. Yanlış doz ayarı, hasat dönemine yakın uygulamalar ve yetersiz eğitim, pestisitlerin etkinliğini azaltmakta ve çevresel zararlara neden olmaktadır.

Ayrıca, pestisitlere direnç geliştiren zararlı organizmalar, çiftçileri daha fazla kimyasal kullanmaya zorlamakta ve bu kısır döngü, hem ekonomik kayıplara hem de çevresel zararların derinleşmesine yol açmaktadır. Bu durum, entegre zararlı yönetimi yaklaşımlarının uygulamaya konulmasının önemini bir kez daha ortaya koymaktadır.

Tüketici Sağlığı ve Pestisitler

Pestisit kalıntılarının insan sağlığı üzerindeki etkileri, özellikle hassas gruplar üzerinde ciddi endişelere yol açmaktadır. Büyüyen çocuklar ve hamile bireyler, pestisitlerin toksik etkilerine karşı daha duyarlıdır. Uzun vadeli maruziyet durumunda kanser, endokrin bozukluklar ve nörolojik hastalıkların artış gösterebileceği bilimsel olarak kanıtlanmıştır.

Tüketici sağlığının korunması açısından pestisit kalıntı oranlarının düzenli olarak izlenmesi ve bu konuda şeffaf raporlama sistemlerinin geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, tüketicilere pestisit kalıntılarını azaltmak için uygun gıda yıkama ve temizleme teknikleri konusunda eğitim verilmelidir.

Sürdürülebilir Tarım ve Alternatif Yöntemler

Biyolojik, fiziksel ve mekanik mücadele yöntemlerini birleştiren entegre zararlı yönetimi yaklaşımları, pestisit kullanımına bağlılığı azaltarak tarımsal sürekliliği desteklemektedir. Neem yağı, sarımsak bazlı böcek kovucular gibi doğal çözümler, kimyasal pestisitlere etkili alternatifler sunmaktadır. Ancak, bu yöntemlerin yaygınlaşması için eğitim ve finansal destek mekanizmalarının devreye sokulması gerekmektedir.

Sonuç ve Öneriler

Pestisitlerin tarımsal üretimde bilinçsiz kullanımı, insan sağlığı ve çevre açısından ciddi tehditler oluşturmaktadır. Sürdürülebilir tarım yaklaşımlarının uygulanması, pestisitlere olan bağlılığı azaltacak ve uzun vadede daha dengeli bir ekosistem oluşturacaktır. Bunun için çiftçilerin eğitilmesi, denetimlerin sıkılaştırılması ve tüketicilerin bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

Türkiye’de pestisit kullanımına ilişkin şeffaflık ve etkin denetim mekanizmalarının geliştirilmesi, halk sağlığını koruma ve tarımsal ihracat potansiyelini artırma açısından büyük önem taşımaktadır. Gıda güvenliği ve çevre sağlığı odaklı politikaların benimsenmesi, süreklilik arz eden bir tarım sisteminin temel taşı olacaktır.

Stj.Av. Ege Koparal

Kaynakça

bilgi@tarimhukuku.org