Tarım, diğer sektörler içerisinde doğal, ekonomik, sosyal ve politik risklerden en çok etkilenen sektördür. Bu açıdan bakıldığında, tarımın insanlığın beslenmesindeki fonksiyonunu etkili bir şekilde yerine getirmesi tarımsal üretimi tehdit eden risklerin

yönetimiyle doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle, gelişmiş ülkeler, uyguladıkları çeşitli korumacılık politikaları, “Risk Yönetim Programları” ve bu programlar içerisinde önemli bir yer alan “Tarım Sigortaları Uygulamaları” ile risk paylaşımını ve transferlerini gerçekleştirmektedirler. AB ülkelerinde uzun yıllardan beri dolu sigortaları uygulanmaktadır. Bunun yanı sıra bazı ülkelerde don, sel, kuraklık, fırtına gibi riskler de sigorta edilmekte ve bunların primlerine devlet destek olmaktadır.

Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de tarım sigortaları uygulamaları bitkisel ürünlerin dolu riskine karşı sigortalanması ile başlamıştır. Bitkisel ürünlerin yanı sıra çiftlik hayvanlarının da aynı sistem içerisinde sigortalanmasını sağlayacak çalışmalar da yapılmıştır.

Ülkemizde tarım sektörünü tehdit eden risklerin teminat altına alınabilmesi amacıyla bir sigorta mekanizmasının devreye sokulması düşünülmüş ve bu amaçla 14/06/2005 tarihli 5363 Sayılı Tarım Sigortaları Kanunu yürürlüğe girmiştir.

5363 sayılı Tarım Sigortaları Kanunu kapsamındaki risklerin teminat altına alınması, standart sigorta poliçelerinin belirlenmesi, hasar organizasyonları, tazminat ödemelerinin yapılması, tarım sigortalarının geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve diğer teknik hizmetlerin yürütülmesi amacıyla Tarım Sigortaları Havuzu kurulmuştur.

Yazının konusu gereği tarım sigortalarının bir parçası olan hayvan hayat sigortaları üzerinde durulacaktır.

HAYVAN HAYAT SİGORTALARI

Tarım Sigortaları Kanunu uyarınca çiftlik hayvanları; büyükbaş hayvanlar, küçükbaş hayvanlar, kümes hayvanları ve kültür balıkçılığı ürünlerini ifade eder. Bu tanıma dayanarak hayvan hayat sigortalarını da beş başlık altında inceleyebiliriz.

• Büyükbaş hayvan hayat sigortası
• Küçükbaş hayvan hayat sigortası
• Kümes hayvanları hayat sigortası
• Su ürünleri hayat sigortası
• Arıcılık sigortası

BÜYÜKBAŞ HAYVAN HAYAT SİGORTASI

Bu sigorta kapsamında Tarım ve Orman Bakanlığı’nın sistemlerine kayıtlı olan süt ve erkek besi sığırları ile mandalar; kazalara, hastalıklara ve çeşitli risklere karşı %50 devlet desteği ile güvence altına alınabilmektedir. Hayvanların güvence altına alınabilmesi için çiftçiler, yetkili acenteler aracılığıyla sigorta başvurusunda bulunabilmektedir.

Büyükbaş hayvanlar;

• Çeşitli hastalıklar, gebelik, doğum ve cerrahi müdahaleler,
• Kazalar, vahşi hayvan saldırıları, yılan ve böcek sokmaları,
• Zehirli çayır otlarına ve yeme bağlı zehirlenmeler,
• Doğal afetler ve güneş çarpmaları,
• Yangın veya infilak

sebebiyle meydana gelen ölüm ve mecburi kesimlere karşı sigortalanır. Süt sığırları, yavru atma ve yavru ölümüne karşı da güvence altına alınabilir.

Yetiştiriciler ek prim alınması koşuluyla hırsızlık, terör, grev, lokavt, halk hareketlerini de poliçesine dahil ettirebilir.

Geniş kapsamlı tarife ve dar kapsamlı tarife olmak üzere iki şekilde sigorta yaptırma imkanı vardır. Geniş kapsamlı tarifenin kapsamına yukarıda bahsedilen ölüm ve mecburi kesim sebeplerinin hepsi dahildir. Dar kapsamlı tarifede, büyükbaş hayvan hayat sigortası iki seçenekli olarak uygulanır. İlk seçenekte işletmedeki tüm hayvanların cinsiyet, yaş faktörü dikkate alınmadan sigorta edilmesi zorunludur. Diğer seçenekte ise, sadece işletmedeki 20 ay ve üzeri olgunlukta dişi hayvanlar sigortalanır. Dar kapsamlı tarife hastalıklara karşı koruma sağlamamaktadır.

Yetiştirici; Tarım ve Orman Bakanlığı kayıt sistemlerine kayıtlı hayvanlarını sigortalatmak için Tarım Sigortaları Havuzuna (TARSİM’ e) üye sigorta şirketine veya acentesine başvurur. TARSİM tarafından yaptırılan risk inceleme/değerlendirme işleminin sonucuna göre acente sistemde poliçeyi tanzim eder. Büyükbaş hayvan hayat sigortasında, poliçede yazılı primin %50′ si devlet tarafından karşılanır.

Teminat kapsamında bir riskin gerçekleşmesi halinde sigorta ettiren 24 saat içinde hasar ihbarında bulunmalıdır. Büyükbaş hayvan hayat sigortasında; TARSİM tarafından görevlendirilen eksper hasar ihbarı yapılan hayvanı en kısa süre içerisinde inceler ve hasar raporu düzenler. Hasar dosyası tamamlanarak, kesinleşmiş olan tazminat miktarları, en geç 30 gün içinde sigorta ettirene ödenir.

KÜÇÜKBAŞ HAYVAN HAYAT SİGORTASI

Bu sigorta kapsamında Tarım ve Orman Bakanlığı kayıt sistemlerine kayıtlı olan koyun ve keçiler ile koç ve tekeler, yapılacak risk inceleme ve değerlendirme sonucunda güvence altına alınmaktadır.

Küçükbaş hayvanlar;

• Her türlü hayvan hastalıkları ve gebelik, doğum veya cerrahi müdahale,
• 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’na göre ihbarı mecburi olan hastalıklardan; şap, mavi dil, koyun ve keçi vebası (PPR), koyun, keçi çiçeği, geyiklerin epizootik hemorajik hastalığı (EHD), rift vadisi humması hastalıkları,
• Her türlü kaza, vahşi hayvan saldırısı, yılan ve böcek sokması,
• Zehirli çayır otları ve yeme bağlı zehirlenmeler,
• Her türlü doğal afetler ve güneş çarpması,
• Yangın veya infilâk

sebebiyle meydana gelen ölüm ve mecburi kesimlere karşı sigortalanır.

Yetiştiriciler ek prim alınması koşuluyla hırsızlık, terör, grev, lokavt, halk hareketlerini de poliçesine dahil ettirebilir.

Küçükbaş hayvan hayat sigortasında, poliçede yazılı primin %50’si devlet tarafından karşılanır. Burada da büyükbaş hayvan hayat sigortasındaki gibi geniş kapsamlı tarife ve dar kapsamlı tarife şeklinde sigorta yaptırılması mümkündür.

Küçükbaş hayvan hayat sigortasında TARSİM’e başvuru, poliçenin tanzimi ve hasar ihbarı konuları büyükbaş hayvan hayat sigortasıyla aynıdır.

KÜMES HAYVANLARI HAYAT SİGORTASI

Tarım ve Orman Bakanlığı’nca belirlenen kayıt sistemlerine kayıtlı, bio güvenlik ve hijyen tedbirleri alınmış, kapalı tesislerde yetiştirilen kümes hayvanları için ;

• 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’na göre, ihbarı mecburi bulaşıcı hastalıklar hariç olmak üzere her türlü kanatlı hayvan hastalıkları
• Her türlü kaza ve zehirlenmeler,
• Jeneratör, fan ve benzeri ekipmanlarda meydana gelen arızalar,
• Her türlü doğal afetler,
• Yangın veya infilâk,

sebebiyle meydana gelen ölüm, itlaf ve mecburi kesimler sonucu sigortalının doğrudan uğradığı zararlar sigorta kapsamındadır.

Açık ve yarı açık sistemde yetiştirilen kümes hayvanları için her türlü hastalıklar ve vahşi hayvan saldırıları teminat kapsamı dışındadır.

Ayrıca ek prim alınması koşuluyla;

• Salmonella test sonuçları menfi olan işletmelerde pullorum ve kanatlı tifosu (tavuk tifosu) hastalıkları nedeniyle meydana gelen ölümler ve mecburi kesimler sonucu sigortalının doğrudan uğrayacağı maddi zararlar,
• 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nda belirtilen terör eylemleri ve bu eylemlerden doğan sabotaj ile bunları önlemek ve etkilerini azaltmak amacıyla, yetkili organlar tarafından yapılan müdahaleler sonucunda, meydana gelen ölümler, mecburi kesimler sonucu sigortalının doğrudan uğrayacağı maddi zararlar,
• Grev, lokavt, kargaşa veya halk hareketleri sırasında meydana gelen olaylar ve bu olayları önlemek ve etkilerini azaltmak üzere yetkili organlar tarafından yapılan müdahaleler sonucu ölümler, mecburi kesimler sonucu sigortalının doğrudan uğrayacağı maddi zararlar

teminat altına alınabilir.

Yetiştirici; Tarım ve Orman Bakanlığı’nca belirlenen kayıt sistemlerine kayıtlı, bio güvenlik ve hijyen tedbirleri alınmış, kapalı tesislerde yetiştirilen kümes hayvanları ile açık ve yarı açık sistemde yetiştirilen kümes hayvanlarını sigortalatmak için Tarım Sigortaları Havuzuna (TARSİM’e) üye sigorta şirketine veya acentesine başvurur. Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) tarafından değerlendirme veya risk inceleme işleminin sonucuna göre poliçeyi tanzim eder. Hasar ihbarı büyükbaş ve küçükbaş hayvan hayat sigortaları ile aynıdır.

SU ÜRÜNLERİ HAYAT SİGORTASI

Tarım ve Orman Bakanlığı’nca belirlenen kayıt sistemlerine kayıtlı tesislerde yetiştiriciliği yapılan su ürünleri türlerinde;

• Her türlü hastalık (Sigortanın başlangıcından önce mevcut olan hastalıklar ve poliçe başlangıç tarihinden itibaren 14 günlük bekleme süresi içinde, ortaya çıkan (paraziter, bakteriyel, mikrobiyel, viral ve mantari) hastalıklar hariç olmak üzere,
• Yetiştiricinin kontrolü dışındaki kirlenme ve zehirlenmeler,
• Fırtına, hortum, deprem, sel ve su baskını riskleri,
• Kazalar,
• Predatörler,
• Alg patlaması,
• Kafesler/ havuzlar arası balık aktarımları,

nedeniyle meydana gelen ölümler ve fiziksel kayıplar sonucu, sigortalının doğrudan uğradığı zararlar sigorta kapsamındadır.

İsteğe bağlı olarak ve ek prim alınması koşuluyla hırsızlık, terör, grev, lokavt, kargaşa ve halk hareketleri poliçe kapsamına ilave edilir. Ayrıca kafes ve ağlar da doğal afetler veya kazalar sonucu meydana gelebilecek risklere karşı poliçeye ilave edilebilir.

TARSİM’e başvuru, poliçenin tanzimi, devlet tarafından karşılanan prim oranı ve hasar ihbarı diğer hayvancılık sigortaları ile aynıdır.

ARICILIK SİGORTASI

Tarım ve Orman Bakanlığı’nca belirlenen kayıt sistemlerine kayıtlı olan, plakalı kovanlarda meydana gelen zararlar sigorta kapsamındadır.

Bu sigorta, kovanların;

• Fırtına, hortum, yangın, heyelan, deprem,
• Taşıt çarpması,
• Sel ve su Baskını,
• Vahşi hayvan saldırısı,
• Kovanların nakliyesi esnasında; çarpma, çarpışma, devrilme, yanma

nedeniyle doğrudan uğradığı zararları güvence altına almaktadır.

TARSİM’e başvuru, poliçenin tanzimi, devlet tarafından karşılanan prim oranı ve hasar ihbarı diğer hayvancılık sigortaları ile aynıdır.

Türkiye, arıcılık konusunda oldukça elverişli bir iklime sahiptir. Dünya ballı bitkiler florasının %75’i Türkiye’de bulunmaktadır. Ülkemizde bal üretimi oldukça yüksek olmasına rağmen ihracat anlamında aynı başarı gösterilememektedir. Bu anlamda arıcılık konusunda daha çok çalışma yapılması gerekmektedir.

Ülkemiz genel olarak hayvan sayısı bakımından oldukça avantajlı bir ülke olmasına rağmen, hayvancılık alanında beklenen gelişimi henüz sağlayamamıştır. Hayvan yetiştiriciliği tarımsal üretimin ayrılmaz bir parçasıdır. Çünkü hayvansal üretim, bitkisel tarımdan elde edilen ürünlerle yapılabilmektedir. Hayvancılık genelde küçük işletmeler halinde, çiftçilerin kendi olanaklarıyla yapılmaktadır ve bu durum çiftçilerin modern araç ve gereçlerden yararlanmalarına engel olmaktadır.

Çiftçilerin eğitilmesi, hayvan ıslahı, hayvanların sağlıklarının mümkün olduğunca korunması, oluşabilecek çeşitli risklere karşı hayvanlara hayat sigortası yapılması gibi faktörler ülkemizde hayvancılık faaliyetinin daha bilinçli ve maksimum yarar sağlayabilecek şekilde gerçekleştirilmesi için oldukça faydalı olacaktır. Bu yazıda özel olarak hayvan hayat sigortalarından bahsedilmiştir. Hayvan hayat sigortaları hastalık, doğal afet gibi sebeplerden dolayı çiftçinin zarara uğraması halinde maddi olarak güvence altında olmasını sağlayan devlet destekli bir sigorta türüdür. Ülkemizde hayvancılığın ve ekonominin gelişimi adına hayvan hayat sigortalarına katılımın artırılması sağlanmalıdır.

Av. Gizem Sevin

28.06.2024

 

KAYNAKÇA

 

• • Tarım Sigortaları Kanunu
  • tarsim.gov.tr
  • nku.edu.tr
  • allianz.com.tr
  • tarimorman.gov.tr
  • te-ta.com.tr