Türkiye Tarım Kredi Kooperatiflerinin kuruluşu 1863 yılında Mithat Paşa’nın kurmuş olduğu “Memleket Sandıkları”na dayanır. Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu 28.04.1972 tarih ve 14172 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Zaman içinde birçok değişikliğe uğrayan kanunda Tarım Kredi Kooperatifleri ile ilgili olarak; üreticiler  aralarında ekonomik menfaatlerini korumak ve özellikle meslek ve geçimleriyle ilgili ihtiyaçlarını sağlamak amacıyla karşılıklı yardım ilkesine dayanan ve tüzel kişiliği olan değişir ortaklı, değişir sermayeli kooperatifler olarak tanımlanmıştır.

Kooperatiflerin çalışma konuları kanunda belirtilmiş olup: ortaklarının kısa ve orta vadeli kredi ihtiyaçlarını karşılamak, ürünlerini değerlendirmek, müştereken yararlanabilecekleri her çeşit makina, ekipman ve tesisleri edinmek, ortak ve gerektiğinde diğer üreticilerin; üretim ve zaruri tüketim maddeleri ile üretim araçlarını toptan sağlamak, el sanatlarını geliştirmek ve mamullerini değerlendirmek, mesleki ve teknik yönden bilgilerini artırmak, sosyal ve kültürel konularıyla ilgili faaliyetlerde bulunmak, kurslar açmak ve seminerler tertip etmek, mevduat toplamak, bankacılık hizmetleri ve sigorta acenteliği yapmaktır.

Merkez Birliği’nin çalışma konuları genel bir yapıya kavuşturulmuş ve kooperatif ve bölge birliklerinin kanuna ve kooperatifçilik ilkelerin uygun olarak gelişmesini sağlamak, kooperatifçilik ve mesleki eğitim faaliyetlerinde bulunmak, kooperatif ve bölge birliklerine finansman kaynakları temin etmek ve bunların geliştirilmesi için her türlü tedbirleri almak, kredi işlerinin düzenle yürütülmesini sağlamak, kooperatif ve bölge birliklerinin üretim ve zaruri tüketim maddeleri ile üretim araçlarını toptan sağlamak, imal etmek ve ortak ürünlerinin değerlendirilmesi ile ilgili faaliyetleri rasyonel bir şekilde düzenlemek ve bu konularda her türlü teşebbüse girişmek veya iştirak etmek ve gerekli tesisleri kurmak, faaliyet konusuna giren hususlarda ithalat ve ihracat yapmak, çalışma konuları olarak belirtilmiştir.

Sürdürülebilir tarım politikalarının içerisinde önemli bir yer tutan tarımın finansal sürdürülebilirliği tüm üreticiler için hayati bir konudur. Borcu olmayan veya borcunu zamanında ödeyebilecek olan üretici, finansal gücünü daha da artırabilir.

Tarımın, çiftçiliğin, üretimin ne kadar önemli konular olduğu salgın döneminde bir kez daha ortaya çıkmıştır. Bu süreçte, gıda arzının ve tedarik sisteminin sağlıklı işlemesiyle gıdanın nihai tüketiciye sorunsuz ulaşması çok önemliydi. Ancak salgının olumsuz etkileri elbette tarım sektöründe de kendini hissettirdi. Finansal anlamda üreticilerden büyük çoğunluğu zorlandı, borçlarını ödeyemez hale geldi. Doğal olarak karar vericilerden borçların yapılandırılması, ötelenmesi gibi konularda taleplerde bulunuldu. Bu konuda bazı çalışmalar yapıldı ancak üreticinin Tarım Kredi Kooperatiflerine olan borcunun yapılandırılması ve faizlerin silinmesi noktasında şimdiye kadar her hangi bir gelişme yaşanmadı. Sadece icra takipleri 31 Mart 2021 tarihine kadar ertelendi.

Fakat geçmiş dönemlerde 12.06.2003 tarih ve 25136 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren T.C. Ziraat Bankası A.Ş ve Tarım Kredi Kooperatifleri Tarafından Üreticilere Kullandırılan ve Sorunlu Hale Gelen Tarımsal Kredilerin Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin Kanın yürürlüğe girmiştir ve “1.5.2003 tarihi itibarıyla tespit edilen toplam borç miktarının % 10’u, Kanunun yayımı tarihinden itibaren altmış gün içinde peşin, kalanı 2003 yılı Ekim ayından başlamak üzere her yılın Ekim ayı sonuna kadar üç eşit taksitte tahsil edilir. Taksitlendirme süresince söz konusu alacağa herhangi bir değer artışı uygulanmaz. Bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren altmış gün içinde borcun tamamının peşin ödenmesi halinde, toplam borç miktarı üzerinden % 30 oranında indirim uygulanır.” ve “TKK’nın Bankaya olan borçlarının ödenmesinde 2 nci maddede belirtilen şekilde tespit edilen toplam borç miktarının % 30’u 2003 yılı Ekim ayı sonuna kadar, % 30’u 2004 yılı Ekim ayı sonuna kadar, % 40’ı ise 2005 yılı Ekim ayı sonuna kadar, taksitlendirme süresince söz konusu alacağa herhangi bir değer artışı uygulanmadan tahsil edilir.” Hükümleri yer almıştır. Kanunda başvuru süresi ve usulü belirlenmiş ve takipler durdurulmuştur.

08.03.2017 tarih ve 30001 sayılı Resmi Gazetede de, Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanun ve Kanun hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun yürürlüğe girmiştir. Kanunun birinci maddesinde; T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatifleri tarafından kullandırılan ve 31/12/2016 tarihi itibarıyla takip hesaplarında izlenen tarımsal kredi alacakları, maddenin yürürlüğe girdiği tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar banka/kooperatife başvuruda bulunulması kaydıyla kanunda belirtilen kapsam ve şartlar dâhilinde yapılandırılır.” İfadesi yer almaktadır.

Üreticinin, Tarım Kredi Kooperatifi’ne olan borcunun yapılandırıldığı veya ertelendiğine dair bu zamana kadar emsal mevzuat çalışmaları yapılmış ve uygulanmıştır. Üreticilerimize düşük faizli kredi vermenin tarımsal verimlilik veya sürdürülebilirlik konusunda tek başına yeterli bir uygulama olduğu söylenemez. Burada temel sorun; çiftçinin düzenli üretimi, hasat sonrası ne kazanacağını ve bu süreç içerisinde tüm maliyetlerini bilememesidir. Hasat sonrası pazarlama olanaklarının sağlıklı işlemesi, şeffaf ve adil bir finansal düzenin bulunması çiftçiyi yaptığı işten mutluluk duymasını sağlayacaktır. Tekrar köylünün, çiftçinin, üreticinin “Milletin Efendileri” olacağı günler görmek dileğiyle.

Av. Arsin Demir

Yönetim Kurulu Başkanı

Tarım Hukuku Derneği