Üreticilerimiz tarafından, tarımsal faaliyetlerinin kesintisiz sürdürülmesi ve   kapasitelerinin artırılması amacıyla yurt içinde finansman sağlayan bankalardan  tarım  kredisi kullanılması zorunlu olabilir. Bu kapsamda Bankalar çiftçilerimize çeşitli kredi tiplerine ilişkin ürün gamlarında (hasat kredisi, tarımsal işletme ve destek kredisi, hayvancılık, seracılık kredileri vb…) değişik limit, vade ve faiz oranlarıyla tarımsal kredi kullandırmaktadırlar.

Bu kredi kullanımları öncesinde de Bankaların kredi kullandırma şartları arasında, çiftçilik belgesine sahip olma, aktif olarak tarımsal faaliyette bulunma, kredibilite yeterliliği ile gösterilebilecek teminat yeterliliğine sahip olma, ürün ve teminatların sigortalanmasına muvafakat gösterme vb.. hususları yer almaktadır.

Böyle bir durumda kredi çekerken Bankalarla da hem ticari hem de hukuki bir ilişki kurulmuş olacağından çiftçilerimizin aşağıda özet olarak belirttiğimiz hususlara dikkat etmesinde büyük fayda bulunmaktadır.

• Bankalar kredi talebinde bulunan çiftçilerle, kullandırılacak kredi tipine uygun münferit kredi sözleşmeleri akdetmelerinden önce, tip olarak ve kitapçık şeklinde hazırlanan ve literatürde “Genel Kredi Sözleşmesi” olarak adlandırılan, çerçeve sözleşme niteliğinde kredi borçlandırmalarına dair genel hükümler içeren bir ön sözleşme imzalatırlar..

Çerçeve sözleşme niteliğinde olan Genel Kredi Sözleşmelerinde tarafların daha sonra imzalayacakları münferit tarım kredisi sözleşmelerinin ana kuralları belirlenir ve asıl kredi kullanımını sağlayan tarım kredisi münferit sözleşmesinin esaslı şartları peşinen bu genel kredi sözleşmesi imzalandığı anda belirlenmiş sayılır.

Genel Kredi Sözleşmelerinde, Banka menfaat ve lehine tek taraflı hükümler içeren ve hukuk sistemimizde “genel işlem koşulları” olarak adlandırılan, çiftçilerimizin müdahale edemediği bir kısım çok önemli maddeler de bulunmakta olup, Türk Borçlar Kanununun 21. maddesi kapsamında bu maddelerin geçerli olarak hüküm ifade edebilmesi için sözleşmenin yapılması sırasında  Bankanın çiftçiye bu koşulların varlığı hakkında  açıkça bilgi verip bunların içeriğini öğrenme imkanını  sağlaması, çiftçinin de bu koşulları kabul etmesi gerekmektedir. Bankalar bu geçerlilik koşulunu sağlamak için genelde çiftçilere “genel işlem koşulları hakkında bilgilendirme notu” adı altında ayrı bir metin de imzalatmaktadırlar. Türk Bankacılık sistemimizde neredeyse her Banka hazırladıkları Genel Kredi Sözleşmesini kendi internet sitelerine yükleyerek kredi kullanmak isteyen çiftçilerimizin incelemesine sunmaktadırlar. Bu sebeplerle  Bankalarla kredi ilişkisine girmeden ve hukuki bağlayıcılığı sağlayan imzaların atılmasından evvel, gerek genel kredi sözleşmesinin ve gerekse de genel işlem şartlarına dair bilgilendirme notunun çiftçilerimizce veya onlara destek verecek hukukçular tarafından ayrıntılı şekilde okunarak değerlendirme yapılması hayati önemdedir.

• Genel Kredi Sözleşmesinin imzalanmasının ardından Bankalar, çiftçilerimizce seçilerek kullanılması talep edilen tarım kredisi tipine uygun münferit kredi sözleşmesi ve bu sözleşme kapsamında geri ödeme ayrıntılarını içerir ödeme planını da aktederler. Bu sözleşmeler ve ödeme planları, taraflar arasındaki kredi ilişkisini münhasırlaştıran içeriğiyle, seçilen kredinin limitini, tutarını, vadesini, ödeme tarihlerini, faizini, kredi tahsis komisyonunu ve uygulanacak vergi ve fon kesintilerini net olarak gösterirler. Bu sebeple çiftçilerimizin imzalanmasının ve kredi kullandırımının ardından kendilerini hukuki anlamda bağlayacak bu münferit kredi sözleşmesi ile geri ödeme planı içerik ve ayrıntılarını dikkatlice incelemeleri ve okumaları önemlidir.

• Bankalar kredi kullandırımlarından önce kredinin geri ödenmesini teminat altına almak maksadıyla çeşitli tiplerde (ipotek -gayrımenkul rehni- , menkul -araç- rehni, ticari işletme rehni, kefalet vb…) teminatların tesisini çiftçilerimizden talep edeceklerdir. Bu kapsamda talep edilen teminat tiplerine uygun teminat sözleşmeleri de Bankalar ve çiftçilerimiz arasında aktedilecektir. En sık rastlanan teminat tipi olan ipotek (gayrımenkul rehni) hukuki ilişkisi, tapu sicil müdürlükleri nezdinde Bankalarca önceden hazırlanmış olan ipotek sözleşmesinin çiftçilerimiz ve Banka yetkililerince imzalanması ve tapu sicil kaydına tescili ile kurulup bağlayıcı olacağından çiftçilerimizin aktedilecek ipotek sözleşmesini önceden Bankadan talep ederek hükümlerini incelemesinde büyük fayda vardır.

• Yine Bankaların çiftçilerimizden talep ettiği teminat tipleri arasında en sık rastlanan teminat tipi kefalettir. Türk Borçlar Kanununun 581 ve devamı maddeleri kapsamında hukuki çerçevesi çizilen kefalet ilişkisi, kefalet sözleşmesi adı verilen bir sözleşme ile kurulmakta olup geçerliliği için bir kısım şartların var olması gerekmektedir. Buna göre kefalet sözleşmesinin geçerliliğinin en önemli şartı sözleşmenin taraflar arasında yazılı olarak yapılmasıdır.

Bankalar kefalet sözleşmeleri imzaladıkları kefillerle kendileri açısından en güvenilir kefalet teminatı tipi olan “müteselsil kefalet” tipinin geçerli olabilmesi için nitelikli yazılı koşulla sözleşme aktederler. Bunun sağlanması için kefilin sorumlu olacağı azami kefalet tutarı, kefalet tarihi ve kefaletin müteselsil olduğunu gösterir “müteselsil” ibaresinin kefilin kendi el yazısıyla yazılması zorunludur. Kefil açısından adi kefalet ilişkisinden çok daha ağır sonuçlar doğuracak müteselsil kefalet ilişkisinde Bankalar asıl borçlu olan kredi kullanan çiftçiyi icra takibi yoluyla takip etmeden, ya da varsa ipotek yani taşınmaz rehnini paraya çevirmeden doğrudan kefili icra takibiyle takip edip alacaklarını alabilirler. Fakat bunun için kredi borçlusu olan çiftçinin borcu ifada gecikmesi ve Bankanın bu konuda çiftçiye ihtar yollaması ve bu ihtarın sonuçsuz kalması veya kredi borçlusu olan çiftçinin açıkça ödeme güçsüzlüğü (iflas, konkordato vs..) içinde olması gerekmektedir.

Son olarak belirtelim ki Bankalar, kredi kullandırımlarında kredi tahsis komisyonu veya buna benzer adlar altında çiftçilerimizden ek ücretler tahsil edebilmekte, keza kredinin çiftçilerimizce vadesinden önce erken kapatılması halinde de erken kapama komisyonu/maliyet ücreti adı altında komisyonlar da alabilmektedirler. Çiftçilerimizin imzaladıkları sözleşme ve eklerinde bu ücretlerin net tutarlarının ya da yüzdelerinin belirtildiğini görmeleri ileride olası hukuki ihtilafların lehlerine yasal olarak çözümünde hukuki ve akdi delil olarak kendi faydalarına olacaktır.

Saygılarımızla

Avukat Arsin Demir

Tarım Hukuku Derneği Başkanı